LOGISTYCZNA PLATFORMA BADAWCZA

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
► Historia Europejskiego Funduszu Społecznego w pigułece:

• Lata 50 - narodziny Europejskiego Funduszu Społecznego. W 1951 roku Francja, Niemcy Zachodnie, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg podpisały traktat paryski ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS). Jednym ze skutków podpisania traktatu o EWWiS było powstanie Funduszu na rzecz przekwalifikowania i przesiedlenia robotników EWWiS, prekursora Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS).

W 1957 roku traktatem rzymskim ustanowiono Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), a wraz z nią EFS w celu rozwijania możliwości zawodowych we Wspólnocie poprzez promocję zatrudnienia oraz zwiększanie geograficznej i zawodowej mobilności pracowników.

Na wczesnych etapach EFS wykorzystywano jako sposób na „rekompensatę” w związku z utratą miejsc pracy. Fundusz pomagał pracownikom z sektorów podlegających restrukturyzacji, przyznając zasiłki na przekwalifikowanie się. Udzielał też wsparcia przy zmianie miejsca zamieszkania osobom bezrobotnym, które opuściły swój region, aby poszukiwać zatrudnienia gdzie indziej. EFS mógł być wykorzystywany na szerszą skalę niż Fundusz EWWiS, ponieważ obejmował wszystkie sektory z wyjątkiem rolnictwa.

• Lata 60 - bezrobocie i migracja. We wczesnych latach, przy braku przewodniej strategii unijnej, EFS wykorzystywano do rozwiązywania problemów na szczeblu krajowym.

W latach 50. i 60. gospodarka europejska kwitła, a bezrobocie uznawano za zjawisko wyjątkowe. Jednak we Włoszech mieszkało prawie dwie trzecie bezrobotnych w EWG, czyli niemal 1,7 miliona osób bez pracy. W latach 1955–1971 aż 9 milionów pracowników z południowych Włoch przeniosło się w poszukiwaniu zatrudnienia na uprzemysłowioną północ lub w dalsze strony. A zatem Włosi stali się głównymi beneficjentami EFS w zakresie dotacji na przekwalifikowanie i przesiedlanie pracowników. Z drugiej strony Niemcy Zachodnie korzystały z EFS w celu przekwalifikowywania osób, które uległy wypadkowi w miejscu pracy.

Już w owym czasie finansowaniu z EFS musiało towarzyszyć finansowanie krajowe kierowane na projekty realizowane przez sektor publiczny. Przedsiębiorstwa prywatne nie uczestniczyły w działaniach EFS.

• Lata 70 - zaspokajanie potrzeb konkretnych grup. EFS zreformowano w 1971 roku: finansowanie ukierunkowano na konkretne grupy i kategorie osób, a budżet zwiększono. Rolnicy i robotnicy rolni odchodzący z rolnictwa zaczęli kwalifikować się do uzyskania wsparcia w 1972 roku. W 1975 roku EFS otworzył się dla przemysłu odzieżowego.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) utworzono w 1975 roku: skupiał się on na tworzeniu infrastruktury w regionach opóźnionych w rozwoju, natomiast EFS koncentrował się na pomocy ludziom z całej Europy w zdobywaniu nowych umiejętności. Oba fundusze określono wspólną nazwą „fundusze strukturalne”.

Do końca lat 70. bezrobocie wśród ludzi młodych znacząco wzrosło, a rozwiązanie tego problemu stało się priorytetem dla EFS. W reakcji na rosnącą rolę kobiet w miejscu pracy EFS zaczął udzielać większego wsparcia kobietom, które utraciły pracę, wchodziły po raz pierwszy na rynek pracy lub wracały do pracy po przerwie w zatrudnieniu.
Fundusz zaczął się też zajmować innymi grupami, takimi jak osoby niepełnosprawne i pracownicy w starszym wieku (powyżej 50. roku życia).

EFS skoncentrował swoje działania na konkretnych grupach i nie mógł już współpracować wyłącznie z organizacjami publicznymi: zaangażowano pracodawców i związki zawodowe, a także indywidualne przedsiębiorstwa. Doprowadziło to do zasadniczej zmiany w funkcjonowaniu EFS: do tego czasu państwa członkowskie realizowały projekty, a następnie otrzymywały refundację. Teraz wprowadzono system uprzedniego zatwierdzania wniosków. W ten sposób zainicjowano proces, w ramach którego Komisja i państwa członkowskie miały określać wspólne priorytety dla całej UE i przydzielać na nie fundusze.

• Lata 80 - przejście z gospodarki przemysłowej na gospodarkę usługową. Upadek tradycyjnych gałęzi przemysłu, takich jak przemysł stalowy, wytwórczy i stoczniowy, w połączeniu z pojawianiem się nowych technologii, szczególnie w sektorze usług, spowodował rosnące zapotrzebowanie na wykwalifikowanych pracowników. Priorytetami EFS stały się szkolenia zawodowe oraz szkolenia z zakresu wykorzystania nowych technologii.

Finansowanie z EFS ukierunkowano na młodych ludzi z niewielkimi szansami na znalezienie pracy ze względu na brak kwalifikacji zawodowych lub nieodpowiednie przeszkolenie, jak również na osoby długotrwale bezrobotne. Rozszerzono także jego zasięg o osoby, które nie ukończyły szkoły. EFS pomagał też kobietom w wejściu na rynek pracy.

Ważną zmianą wprowadzoną w okresie finansowania 1983–1988 było zlikwidowanie wymogu mówiącego o tym, że po zakończeniu szkolenia osoba ponownie przeszkolona musi przepracować co najmniej sześć miesięcy w miejscu pracy związanym z jego tematem. Odzwierciedlało to realia stale zmieniającego się rynku pracy i stworzyło dla EFS możliwość zapewniania szkoleń we wszystkich dziedzinach gospodarki.

W Grecji, Portugalii i Hiszpanii rolnictwo nadal stanowiło sektor dominujący, a dochód per capita był znacznie niższy od średniej unijnej. W 1983 roku postanowiono, że finansowanie EFS będzie skierowane do regionów szczególnie potrzebujących. EFS zreformowano w 1988 roku tak, aby lepiej wspomagać regiony najbardziej opóźnione w rozwoju. Do końca lat 80. ponad połowa środków EFS została przekazana do biedniejszych regionów i krajów, takich jak Andaluzja, Wyspy Kanaryjskie, Grecja, francuskie departamenty zamorskie, Irlandia, Mezzogiorno w południowych Włoszech, Irlandia Północna i Portugalia.

W 1988 roku zainicjowano nową reformę EFS. Do tego czasu Europejski Fundusz Społeczny przyczyniał się do realizacji polityk, które w znacznym stopniu były definiowane w kontekście krajowym państw członkowskich. W odniesieniu do każdego projektu EFS państwa członkowskie musiały jednak składać wniosek do Komisji, a ta z kolei oceniała poszczególne wnioski i zatwierdzała najlepsze. Z tego względu obsługa EFS stawała się coraz bardziej kłopotliwa, zarówno dla państw członkowskich, jak i dla Komisji.
Reforma stanowiła krok na drodze od (indywidualnych) projektów realizowanych w kontekście krajowym do zaprogramowanych działań wieloletnich podejmowanych na podstawie partnerstwa między państwami członkowskimi a Komisją. W 1988 roku UE przeszła z rocznego budżetowania na średniookresową perspektywę budżetową (1988/1989–93). Państwa członkowskie zaczęły wymieniać się danymi i strategiami zatrudnienia, tak aby EFS mógł zostać lepiej zintegrowany z ich politykami rynku pracy.

Po reformie EFS miał w większym stopniu skoncentrować swoje wysiłki na najbardziej potrzebujących bez względu na to, czy odnosiło się to do regionów, czy też grup ludności, przy czym wzmocniono zasadę głoszącą, że fundusze wspólnotowe uzupełniają działania krajowe.

Zwiększono też środki EFS. Ponad 2 miliony osób rocznie zdobywało kwalifikacje zawodowe lub pracę przy pomocy EFS.

• Lata 90 - globalizacja i społeczeństwo informacyjne. W odpowiedzi na rosnące bezrobocie UE uzgodniła w 1994 r. strategię zatrudnienia, a traktat amsterdamski doprowadził do opracowania w 1997 roku ram dla wytycznych oraz wspólnej strategii zatrudnienia. EFS przeniósł nacisk z bezrobocia na zatrudnienie, a w szczególności na osoby mające pracę, pomagając im pozostać i rozwijać się w swoich miejscach pracy. Wśród kluczowych zadań funduszu znalazły się szkolenia, tworzenie miejsc pracy, wytyczne i doradztwo w zakresie zatrudnienia.

W ramach EFS nadal szkolono jednak osoby młode, bezrobotne i wykluczone z rynku pracy. Ponieważ Europa zaczęła borykać się z problemem starzenia się populacji, EFS przydzielił też więcej funduszy na szkolenie osób starszych w miejscu pracy, umożliwiając im wydłużenie okresu zatrudnienia albo powrót na rynek pracy. Wspierał też inicjatywy zapewniające opiekę osobom starszym, tak aby członkom ich rodzin dać szansę pozostania w pracy lub powrotu do niej.

EFS przeznaczył też 5% swojego budżetu na finansowanie programów innowacyjnych, zbadanie efektywności projektów finansowanych z EFS oraz na pomoc w wymianie doświadczeń między państwami członkowskimi w celu rozpowszechniania innowacji w całej Europie. Inicjatywy te doprowadziły do ustanowienia trzech głównych programów wspólnotowych:

EUROFORM, który testował nowe metody kształcenia zawodowego i zatrudnienia;
HORIZON, który zapewniał szkolenia dla osób niepełnosprawnych; oraz
NOW (New Opportunities for Women – Nowe szanse dla kobiet), który poszukiwał sposobów na łatwe wprowadzanie lub przywracanie kobiet na rynek pracy.

Ustanowiono nowe programy, aby podjąć konkretne kwestie związane z rynkiem pracy i promować transnarodową wymianę pomysłów i podejść:

YOUTHSTART, pomagający młodym ludziom bez kwalifikacji w zdobyciu pierwszej pracy;
INTEGRA, pomagający takim grupom, jak samotni rodzice, osoby bezdomne, uchodźcy, więźniowie i byli więźniowie w znalezieniu stałej pracy i zwalczający dyskryminację ze względu na rasę czy inne przesłanki w sytuacjach kształcenia i zatrudnienia; oraz
ADAPT, wspomagający ludzi w dostosowywaniu się do zmian w biznesie i przemyśle, na przykład poprzez szkolenia z zakresu technologii informatycznych.

W latach 1994–1999 środki funduszy strukturalnych zostały niemal podwojone w porównaniu z okresem 1988–1993. Prawie 70% tej pomocy przyznano regionom najbardziej potrzebującym. W 1994 roku oprócz funduszy strukturalnych wprowadzono Fundusz Spójności, aby pomóc biedniejszym krajom UE przy realizacji przedsięwzięć w dziedzinie środowiska i infrastruktury transportowej.

• Po roku 2000 - wspieranie strategii lizbońskiej oraz europejskiej strategii zatrudnienia. W 2000 roku Unia Europejska przyjęła strategię lizbońską zmierzającą do uczynienia z UE najbardziej zaawansowanej gospodarki opartej na wiedzy do roku 2010. Wśród zamierzeń tego programu znalazło się osiągnięcie stopy zatrudnienia na poziomie 70% dla całej Unii oraz ponad 60% dla kobiet. Następnie dodano jeszcze jeden cel: zwiększenie do 2010 roku stopy zatrudnienia starszych pracowników do 50%.

W celu wspierania strategii lizbońskiej EFS przyjął następujące priorytety na lata 2000–2006:

aktywne polityki rynku pracy ukierunkowane na zwalczanie i zapobieganie bezrobociu;
równe szanse dla wszystkich w dostępie do rynku pracy;
lepsza jakość szkolenia i kształcenia jako część polityki uczenia się przez całe życie, tak aby poprawić dostęp do rynku pracy, podtrzymać zdolność do bycia zatrudnionym i promować mobilność zawodową;
wykwalifikowani, przeszkoleni i elastyczni pracownicy oraz nowe formy organizacji pracy;
przedsiębiorczość i warunki ułatwiające tworzenie miejsc pracy.

Oprócz pozytywnych działań na rzecz uczestnictwa kobiet w rynku pracy EFS wprowadził także podejście polegające na włączaniu kwestii płci do głównego nurtu życia społecznego. W 2000 roku rozpoczęto realizację inicjatywy EQUAL jako laboratorium rozwijającego nowe sposoby zwalczania dyskryminacji i nierówności na rynku pracy. Miała też ona promować bardziej zintegrowane życie zawodowe poprzez walkę z dyskryminacją i wykluczeniem ze względu na płeć, pochodzenie rasowe czy etniczne, religię lub wyznanie, niepełnosprawność, wiek bądź orientację seksualną.

W obecnym okresie 2007–2013 priorytetem jest zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników, przedsiębiorstw i przedsiębiorców poprzez lepsze przewidywanie i pozytywne zarządzanie zmianami gospodarczymi. W ramach tego priorytetu EFS wspiera modernizację i wzmacnianie instytucji rynku pracy, aktywne działania na rynku pracy oraz akcje promujące kształcenie przez całe życie także wewnątrz firm.

EFS nadal zajmuje się kwestiami dotyczącymi zatrudnienia, zapewniając dostęp do rynku pracy i promując udział w nim. Ponadto fundusz wciąż działa na rzecz zapobiegania wykluczeniu społecznemu i zwalczania dyskryminacji poprzez zapewnienie dostępu i integracji „pracowników w niekorzystnym położeniu”.

Od 2007 roku EFS wzmacnia też zdolności instytucji publicznych w zakresie opracowywania i wdrażania polityk i usług. Promuje również partnerstwo między pracodawcami, związkami zawodowymi, organizacjami pozarządowymi i administracją publiczną, aby ułatwić przeprowadzanie reform w dziedzinie zatrudnienia i integracji.
Współpraca transnarodowa i innowacyjność są częścią składową wszystkich działań EFS.

Źródła:

Portla Komisji Europejskiej dotyczący EFS
Europejski Fundusz Społeczny – 50 lat inwestycji w kapitał ludzki – ISBN 92-79-03368-9

	2024
P	W	Ś	C	P	S	N
1	2	3	4	5	6	7
8	9	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28
29	30